عوامل علّی و کانون ارزشی آینده‌های بدیل و آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار بر مبنای اخلاق زیست‌محیطی

این مقاله در چارچوب میان رشته‌ای، تحت تأثیر مجموعه‌ای از دانش‌های شهرسازی، آینده­پژوهی و اخلاق، با استفاده از روش تحلیل لایه لایه­ای علّت­ها که یک روش مطلوب برای طبقه‌بندی دیدگاه‌ها و ملاحظات مختلف درباره آینده‌ها است، به گونه‌ای نظام یافته است که بتوان ضمن دستیابی به درکی عمیق از لایه­های زیرین مسائل مرتبط با آینده‌های بدیل شهر پایدار (بوم‌شهر، شهر سبز، شهر فشرده، شهر کم‌کربن، شهر سالم، شهر زیست‌پذیر و شهر هوشمند) و عوامل علّی مؤثر بر شکل‌گیری آن‌ها، آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار از منظر دانش اخلاق زیست­محیطی بازشناسی و تبیین گردد. بدین‌ترتیب پرداختن به مسأله شهر پایدار در این تحقیق از منظر «اخلاق زیست‌محیطی» با تأکید بر اسلام ضرورتی است در راستای فهم درست آینده و بازتاملی پیرامون چشم­انداز آینده‌های شهرهای پایدار برای ادراک این که امروز چه اقداماتی را در حوزه شهرسازی می­توان برای ساختن فردایی بهتر فارغ از ناکجاآباد انجام داد. نتایج به دست آمده نشان می­دهد انسان­هایی که محیط­زیست فعلی و نهایی آنان ذات باری تعالی است، به عمران و آبادی زمین پرداخته و در «شهر طیّب» ساکن خواهند بود. اما نگرش زیست­بوم محور، که محیط­زیست انسان را  کره زمین یا بوم­سپهر می­پندارد، علارغم اینکه به درستی منجر به این فهم شده است که فرم شهر باید بر مبنای فرایندهای بوم­سپهر شکل پذیرد، صرفاً با تکیه بر حکمرانی زیست­محیطی قادر نخواهد بود در ساکنان بوم­شهر/ شهر سبز به عنوان آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار، تحرّک لازم را برای عمران و آبادانی زمین ایجاد کند و از نظر قرآن کریم، ساکنان این شهرها از معیشت ضُنک برخوردار خواهند بود.